GESTALT KURAMI

G.20yy. başlarında sanat psikolojisi alanında çalışan bir grup alman bilim adamının ‘ sanat algısının en temel birimi f o r m dur’ önerisi hem sanat hem de psikoloji alanında bir dönüm noktası sayıldı Almanya da Nazi baskısı ve yayınladıkları psikoloji dergisinin yasaklanması üzerine Amerika’ya göç eden bilim adamları orada algı konusunda üniversitelerde ders verdiler, yayınlarını sürdürdüler.
Geştalt teorisi, bir eşya veya olayın anlamlandırılmasında, uyaran veya biçimlerin bütünsel algısını vurgulayan görüş olarak tanımlanabilir
Gestalt sözcüğü anlamı ‘biçim’ ya da ‘şekil’ sözcüklerinin anlamına eşdeğer olan Almanca bir kelimedir. İngilizce de ise tam olarak eş anlamlısı olmamakla birlikte günlük dilde ‘form’ ve ‘shape’; psikoloji de ise ‘pattern’ ve ya ‘configuration’ kelimeleri gestalt kelimesi yerine kullanılabilmektedir. Ancak özellikle ruhbilimciler tarafından genel olarak çevrilmeden kullanılır. Terim ruhbilimsel sözlüklerde ilk kez 1890’da göründüğü zaman ayrı öğelere parçalanamayan ama algılanan nesnelerin genel düzenlenişlerine yerleşen belli algısal ‘şekil niteliklerini’ –Gestaltqualitaten- belirtmek için kullanılmıştır. Gestalt, ‘ tasarlanmış parçaların oluşturduğu anlamlı bütünün duruşu ve işleyişi’ anlamında bir kavram. ‘Anlamın biçimi ‘ olarak kısaltanlar da var. Gestalt psikologları, algı sürecini anlamak için beynin duyu uyarılarını nasıl düzenlediğini araştırdılar. İnsanın biçim ve örüntü düzenleme yeteneğinden yola çıkarak beynin işlevlerini araştırdılar. Gestalt laboratuarlarında şaşırtıcı geometriye dayalı örüntüler yaratıldı. Kimileri görsel yanılsama örnekleri olan bu çalışmalar sayesinde beynin görsel uyarıları doğal olarak düzenleme yeteneği olduğu anlaşıldı. Hareket ederek , yön değiştirerek retinadaki imgenin değişmesine yol açılır, oysa nesneler gerçek boyutu, rengi, biçimi ile algılanır. Dünyamızı retinaya yansıyan biçimiyle görmek yerine gerçeği görsel belleğimizle düzene sokuyor, yeniden inşa ederek anlıyoruz.


• Sanatla ilgisi nedeniyle üzerinde fikir birliğine varılmış beş adet Gestalt ilkesi şunlardır:

• Kapalılık (Closure)
• Süreklilik-İlgiyi Bir noktaya çekme (Continuance)
• Benzerlik (Similarity)
• Yakınlık (Proximity)
• Çizgisellik-Hizalama-Sıralama (Alignment)
1-KAPALILIKAkıl karmaşık bir nesneyi bir araya getirerek tek bir şekil gibi algılanmamıza yardım eder. Örneğin, yüzümüz gözler, burun, kulak ve ağız gibi tek başına olduğunda kişiyi tanımamızı sağlamayan ancak bütün olarak algılandığında ayırt edeci olan organlardan oluşur. Bununla birlikte, bu organlarda birinin, örneğin kulağın bir şapka ile kapatıldığında veya güneş gözlüğü ile gözlerin gizlendiğinde zihnimiz eksik parçayı kendisi tamamlayarak yüzün sahibini kimlikler. Duyu organlarının bütün olarak değil de kısmen duyulmadığı nesneler de eksikleri tamamlanıp bütün olarak algılanır. Bu bütünleme bireyin daha önceki algılarını örgütlerken kullandığı kalıplara göre yapılır. Gestalt psikologları , bir uyaranın parçalarından birinin, nasıl diğer bir parçayla ilişki içinde göründüğüyle ilgili birkaç algısal fenomen bulmuşlardır ve bu fenomenleri açıklamaya yarayan bazı kanunlar öne sürmüşlerdir. (Gestaltpsikologlar algılama ile düşünme arasında bir fark görmediklerinden bu kanunlar her ikisi için de geçerlidir. ) Bir bütün haline gelmede geçerli olan temel ilkeler:

Sanatta da kapalılık ilkesi geniş bir şekilde kullanılır. Sizin okumaya çalıştığınız bir resme ait bilgilerin niceliğinden çok niteliği öne çıkarılır. Akıllı bir sanatçı, çalışmasındaki eksik kısımların tamamlanması için izleyicinin yorumuna bırakır.
insan aklı göz yerinde olmasa da onu tamamlar..

2. Süreklilik-Yönlendirme-İlgiyi İstenilen Noktaya Çekme :
Algısal alanımızda bulunan ve aynı yönde giden birimler birbirleriyle ilişkili görünür. Bu algısal eğilimin adı sürekliliktirvİzleyicilerin bir resme ya da kompozisyona baktığında onların ilgisini sizin istediğiniz yöne çekmesini sağlayan bir araçtır süreklilik. Şayet siz belirli bir yöne bakıyorsanız, başka bir önemli bir şey görmedikçe aynı yöne bakmaya devam edeceğiniz temel düşüncesine dayanır. Süreklilik sağlamaya örnek ise metin okumaktır. Biz okumayı öğrendiğimizden beri otomatik olarak okumaya soldan sağa doğru başlarız.